Page 291 - Islamic Studies 05

Müasir insanın mənəvi tələbatı (290

Ola bilər ki, “İrfan termini müqəddəs bir termindir və

onu hər hansı bir şəkildə metafizik məsələlər, yaxud fövqəl-
təbii qüdrətlər haqqında danışan hər bir məktəbə və qrupa aid
etmək layiq deyil” deyilsin. Əlbəttə, doğrudur ki, bu gün bizim

cəmiyyətdə və iranlıların ürfi-camaatarası dilində “irfan” və
“arif” müqəddəs və ehtiramlı sözlərdir1 və onları hər bir şəxsə,
hər bir qrupu aid etmək olmaz. Amma əvvəla, bu termin elm

müstəvisində “həqiqi” və “yalan” irfanın hər ikisinə də aid
olur, ikinsici isə, öz-özlüyündə müqəddəs olsa da, sonlaralar
onun üçün saxta əvəzləyicilər yarandığına görə onlara da aid

olunmuşdur. Buna görə, irfan termini bir çox mənaları və
Allahsız irfandan tutmuş dini və həqiqi irfana qədər bir sıra
cərəyanları əhatə edir. Buna əsasən, irfana maddi və dünyəvi

baxışları da həmçinin bir növ irfan hesab etmək olar və bu
termini münaqişəsiz onlar haqqında da işlətmək olar. Necə ki,
din termini də bəzən, məsələn “Marksizm” kimi əsas məqsədi

dinə zidd olan məktəb və cərəyanlar haqqında da işlənir və
yaxud, Quranın təbiri ilə desək, Peyğəmbərlə (s) müxalif
olanların və kafirlərin məsləkləri də din adlanır: “Sizin dininiz
sizə, mənim dinim mənə”2. Bu məsələnin həqiqi dinin

müqəddəsliyi ilə ziddiyyəti yoxdur.

Mənəviyyat

Son zamanlar yayılmış terminlərdən biri də
“mənəviyyat” sözüdür. Bəzi yazarlar yeni əsri mənəviyyat əsri

1 Buna görə də irfan bir çox mənfəət güdən və fürsət axtaranların diqqətində olmuşdur. Onlar camaatın irfana
və ariflərə ehtiramla yanaşmasından istifadə edərək özlərini irfan əhli, mərifət mürşidləri kimi göstərir,
sadlövh insanları öz ətraflarına toplayırlar ki, özlərinin iqtisadi, siyasi, ictimai, mədəni mənfəətlərini əldə
etsinlər.
2 Kəfirun-6.